Trong đời sống người Việt, đặc biệt là các dân tộc ở miền núi phía Bắc, tết Hàn Thực (mồng 3 tháng 3 âm lịch) là ngày lễ lớn. Vậy nguồn gốc, ý nghĩa của tết Hàn Thực, tiết Thanh Minh thế nào?

Ngày tết Hàn Thực là gì?

[caption id="attachment_943" align="alignnone" width="960"] Tết Hàn Thực là gì?[/caption]

Tết Hàn Thực thường rơi vào ngày 3 tháng 3 âm lịch hàng năm, chủ yếu diễn ra ở nhiều tỉnh khác nhau của Trung Quốc và miền Bắc tại Việt Nam. Trong lễ hội này, người ta thường cùng nhau xay bột, nấu chè đậu xanh, làm bánh trôi bánh chay, tẩy trần, nấu xôi gấc… để cúng Phật, tổ tiên hoặc những người đã khuất.

Năm nay, Tết Hàn Thực sẽ diễn ra vào Chủ Nhật, 3 tháng 4 năm 2022 theo lịch dương ( Tức ngày 3 tháng 3 theo lịch âm)

Ý nghĩa ngày tết Hàn Thực

Tưởng nhớ tổ tiên và những người đã khuất

Theo nghĩa đen, Hàn Thực còn có nghĩa là Thức Ăn Lạnh, theo đó mọi người sẽ dùng thức ăn nguội lạnh để tưởng nhớ và ghi ơn đến những người thân đã khuất của họ. Cụ thể, ý nghĩa của Lễ Hàn Thực được đề cập đến liên quan đến cái chết đau buồn của bậc thánh hiền Giới Tử Thôi, người bị chết vì cháy rừng. 

Nhà vua lúc bấy giờ mang trong mình nỗi niềm thương xót, buồn bã nên đã xây đền thờ, đồng thời ra lệnh cấm lửa trong ba ngày để tỏ lòng tiếc thương cho ông. Từ đó tháng 3 âm lịch thường được dùng để tưởng nhớ về Giới Tử Thôi. 

Nhưng ở Việt Nam, Tết Hàn Thực có một sự khác biệt rõ ràng, người dân không cần phải bỏ lửa, họ đặc biệt chuẩn bị bánh trôi - tượng trưng cho thức ăn nguội và dâng lên tổ tiên, thể hiện lòng biết ơn, sự tri ân công ơn dưỡng dục và tiếp nối những tinh hoa truyền thống của dòng họ.

Truyền thống quý báu của dân tộc

Từ lâu, bánh trôi, bánh chay đã được sử dụng rộng rãi ở Việt Nam, hình ảnh chiếc bánh tròn, hơi dẹt đã ăn sâu vào truyền thống dân tộc Việt Nam và được qua văn thơ, tranh ảnh. Hình ảnh chiếc bánh trôi được nhà thơ Hồ Xuân Hương khắc họa là hình ảnh ẩn dụ cho vẻ đẹp truyền thống của người phụ nữ Việt Nam: thuần khiết, hy sinh, cao quý, độ lượng, từ bi ... 

Vỏ bánh làm bằng bột nếp vo thành từng viên với đường nâu bên trong, luộc qua nước sôi thành bánh trôi. Bánh chay hình tròn, hơi dẹt, không nhân, nấu với nước đường vừa ăn. Nó thể hiện rõ nét văn hóa lúa nước xưa của nước ta, dù là bánh trôi hay bánh chay đều được làm bằng bột nếp dẻo thơm, thể hiện truyền thống quý trọng thành quả lao động của người nông dân qua nhiều thế hệ.

Mong muốn một mùa bội thu, hài hòa

Như chúng ta đã biết, tháng 3 âm chuẩn bị cho tiết Lập Hạ, đây là ngày kết thúc mộc khí, cũng là thời gian chuẩn bị vào mùa hè - mùa của mùa màng, bội thu. Bánh chay da trắng mang tính dương, nhân đậu xanh bên trong vàng tươi, âm dương hòa hợp. Việc sử dụng bánh trôi, bánh chay trong ngày Tết Hàn thực thể hiện mong ước mùa hè không còn oi bức, tiết trời yên lành, cầu mong một mùa không khắc nghiệt, mùa màng bội thu.

Uống nước nhớ nguồn

Trong tết Hàn Thực hàng năm, cả gia đình quây quần vui vẻ bên nhau để làm bánh trôi và bánh chay. Trong thời gian đó mọi người thường kể cho nhau về những truyền thống và truyền thuyết lưu đời từ ngàn xưa. Trong số những câu chuyện nổi tiếng ở nước ta, không thể thiếu sự tích Lạc Long Quân và Âu Cơ, đặc biệt là hình ảnh chiếc bánh trôi càng gợi nhớ đến hình ảnh một bọc trăm trứng. Dần dần, những ngày Tết Hàn Thực không thể tách rời bánh trôi, bánh chay và những câu chuyện cổ thể hiện truyền thống uống nước nhớ nguồn quý báu của dân tộc.

Với ý nghĩa đó, chúng ta thấy rằng không chỉ tết Hàn Thực mà mọi ngày tết, lễ của dân tộc Việt Nam là hoàn toàn dựa trên nguyên lý âm dương ngũ hành, bởi chúng ta mới là chủ nhân đích thực của học thuyết này. Việc gìn giữ qua hàng ngàn năm vẫn sẽ được chúng ta tiếp nối cho các thế hệ sau.